همگرایی بی‌سابقه  دنیای مالی سنتی و کریپتو در تأمین مالی

در سال‌های اخیر، فناوری بلاک‌چین و توکن‌های دیجیتال به عنوان ابزاری نوین برای تأمین مالی پروژه‌های واقعی، رشد چشمگیری داشته‌اند. این رویکرد، که با عنوان توکن‌سازی دارایی‌های واقعی شناخته می‌شود، امکان جذب سرمایه از سراسر جهان را فراهم می‌کند، شفافیت مالی را افزایش می‌دهد، فرآیندها را تسریع می‌بخشد و وابستگی به واسطه‌های بانکی سنتی را کاهش می‌دهد.
در مدل‌های سنتی تأمین مالی، توسعه‌دهندگان پروژه‌ها ناگزیر از توسل به بانک‌ها، مؤسسات مالی یا سرمایه‌گذاران نهادی بودند. اما امروزه، با انتشار توکن‌های دیجیتال، مالکیت جزئی از پروژه‌ها به هزاران سرمایه‌گذار خرد در سطح جهانی واگذار می‌شود. این تحول نه تنها سرعت و دسترسی را ارتقا می‌بخشد، بلکه سرمایه‌گذاری را دموکراتیک‌تر می‌سازد و فرصت‌های جدیدی برای اقشار متوسط و کم‌برخوردار فراهم می‌آورد؛ گروه‌هایی که پیش از این، دسترسی محدودی به چنین گزینه‌هایی داشتند.
یکی از برجسته‌ترین کاربردهای توکن‌سازی، در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در آفریقای جنوبی مشاهده می‌شود. پلتفرم Sun Exchange با بهره‌گیری از این مدل، به کاربران امکان خرید سلول‌های خورشیدی و مشارکت در سود حاصل از فروش برق را می‌دهد. برای نمونه، در سال ۲۰۲۳، پروژه خورشیدی دبیرستان پرتوریا با ظرفیت ۱۹۸ کیلووات، از طریق فروش توکن‌های معادل سلول‌های خورشیدی، حدود ۲.۸ میلیون رند (معادل تقریبی ۱۶۰ هزار دلار) جذب سرمایه کرد. این پروژه در طول ۲۰ سال آینده، بیش از ۵,۸۰۰ تن انتشار دی‌اکسید کربن را کاهش خواهد داد. پروژه دیگری به نام HTS Drostdy، شامل نیروگاه ۴۷۰ کیلوواتی و باتری ۷۰۰ کیلووات‌ساعتی، بیش از ۲۰ میلیون رند (حدود ۱.۱ میلیون دلار) از همین مسیر تأمین مالی شد. در این مدل، سرمایه‌گذاران به صورت ماهانه از درآمد فروش برق به مصرف‌کنندگان (مانند مدارس) بهره‌مند می‌شوند؛ رویکردی غیرمتمرکز که مشارکت عمومی در انرژی پاک را تسهیل می‌کند و به توسعه زیرساخت‌های پایدار یاری می‌رساند.
حوزه ساخت‌وساز و املاک نیز یکی از زمینه‌های اصلی کاربرد توکن‌سازی است. در سال ۲۰۱۸، پروژه AspenCoin در ایالات متحده، ۱۸.۹ درصد از مالکیت هتل لوکس St. Regis Aspen را با صدور توکن‌های اوراق بهادار دیجیتال به ارزش ۱۸ میلیون دلار واگذار کرد. این اقدام، نخستین تجربه موفق توکن‌سازی املاک واقعی در آمریکا به شمار می‌رود. در اروپا نیز نمونه‌های قابل توجهی وجود دارد؛ شرکت فرانسوی Equisafe در سال ۲۰۱۹، ویلای لوکس «AnnA» در پاریس را به ارزش ۶.۵ میلیون یورو، به طور کامل بر بستر بلاک‌چین اتریوم عرضه کرد (یکی از نخستین معاملات قانونی انتقال مالکیت ملک به صورت دیجیتال). همچنین، پلتفرم Smartlands در بریتانیا (۲۰۱۸)، ۳۰ درصد از مالکیت یک خوابگاه دانشجویی در ناتینگهام را از طریق توکن‌های اوراق بهادار به فروش رساند و ۱ میلیون پوند سرمایه جذب کرد. این پروژه با ۱۲۴ واحد اقامتی، اولین ملک توکن‌شده قانونی در انگلستان محسوب می‌شود.
در مقیاس کلان، حتی مؤسسات مالی و صنعتی بزرگ نیز به تدریج به این فناوری روی آورده‌اند. شرکت زیمنس آلمان در فوریه ۲۰۲۳، نخستین اوراق دیجیتال خود به ارزش ۶۰ میلیون یورو را بر روی بلاک‌چین Polygon صادر کرد تا بخشی از تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی‌اش را پوشش دهد. این اوراق بدون نیاز به واسطه‌های سنتی، مستقیماً به سرمایه‌گذاران نهادی عرضه شد. در فرانسه، بانک Société Générale در نوامبر همان سال، اوراق سبز دیجیتال به مبلغ ۱۰ میلیون یورو برای تأمین مالی پروژه‌های کارآمد انرژی و زیست‌محیطی منتشر کرد. داده‌های مربوط به کارایی و اثرات زیست‌محیطی این اوراق به طور کامل بر روی بلاک‌چین ثبت و قابل ردیابی است؛ گامی کلیدی در جهت ارتقای شفافیت مالی و پایداری.
از پروژه‌های خورشیدی مدارس آفریقای جنوبی گرفته تا واگذاری دیجیتال املاک فرانسوی و صدور اوراق سبز بانک‌های اروپایی، این نمونه‌ها بر آن دلالت دارند که توکن‌سازی دیگر منحصر به استارت‌آپ‌های حوزه کریپتو و بلاکچین نیست، بلکه به ابزاری مؤثر برای تأمین مالی دارایی‌های فیزیکی و واقعی تبدیل شده است. این روند، دسترسی به سرمایه را برای توسعه‌دهندگان کوچک تسهیل می‌کند، هزینه‌های جذب سرمایه را کاهش می‌دهد و فرصت‌های نوینی برای سرمایه‌گذاران جهانی ایجاد می‌نماید. با تکامل چارچوب‌های قانونی و افزایش پذیرش نهادی، به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نزدیک، هر نیروگاه، ساختمان یا پروژه زیرساختی، سهمی دیجیتال بر روی بلاک‌چین خواهد داشت همگرایی‌ای که دنیای مالی کلاسیک را با اکوسیستم کریپتو و بلاک‌چین پیوند می‌زند.
این موضوع در کشور ما نیز از دو منظر قابل توجه است. یک، جبران کمبود منابع دولت برای پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای از مسیر عرضه توکن برای اقشار مختلف جامعه و مشارکت در سود. دو، ورود سرمایه خارجی به کشور به کمک توکن‌ها، چرا که یکی از مهمترین ویژگی‌های توکن‌ها بدون مرز بودن آن‌ها است و در حال حاضر با ابزارهای موجود و شرایط فعلی تأمین مالی خارجی در کشورمان ناشدنی به نظر می‌رسد. امید است شاهد اتفاقات مثبت در این حوزه، در آینده نزدیک کشورمان باشیم.

• وحید شامخی - معاون توسعه کسب و کار نوبیتکس

• شماره ۶۱۴ هفته نامه اطلاعات بورس